اسهال در طوطی

پرندگان زینتی سال ها است که برای بسیاری از اقشار جامعه، به عضوی جدا نشدنی بدل شده اند. ترکیب هوش بالا و دردسر کمتر نسبت به دیگر حیوانات خانگی، باعث شده تا برای جمعیت کثیری به عنوان انتخاب اول جهت نگهداری از حیوانات خانگی، جایگاه محبوبی پیدا کنند. هرچند که ممکن است تعدادی از علائم بیماری این گروه از حیوانات برای صاحبان آن ها قابل تشخیص نباشد، اما شاید به جرأت بتوان گفت که از عمده ترین شکایات افرادی که از پرندگان زینتی در منزل خود نگهداری می‌کنند، اسهال باشد.

اسهال چیست؟

اسهال عارضه ای شایع در تمامی موجودات زنده دارای دفع مدفوع می‌باشد. تعریف اسهال به زبان ساده، هنگامی است که تعداد دفع مدفوع بالاتر رفته و حالتی آبکی با حجمی بیشتر دارد. به طور کلی، اسهال یک بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه به صورت عامل ثانویه ناشی از عوامل متعددی ظاهر می‌شود.

علل ایجاد اسهال

اسهال در پرندگان، از جمله طوطی ها، معمولا به خاطر ایجاد التهاب در دستگاه گوارش در پی عفونت های باکتریایی، ویروسی یا قارچی ایجاد شود؛ در نظر داشته باشید که فاکتور های دیگری هم می‌توانند باعث وقوع اسهال شوند اما شایع ترین آن ها عوامل عفونی خارجی هستند. اگرچه این پدیده نادری نیست و تقریبا تمامی موجودات زنده در طول عمر خود، با پدیده اسهال دست و پنجه نرم می‌کنند، اما ابتدا لازم است تا تفاوت اسهال را با پلی‌اوری (ادرار زیاد) بدانیم. در این لیست تعدادی از عوامل مهمی که در ایجاد اسهال ناشی از بیماری را همراه دارند، ذکر شده است:
– عفونت های باکتریایی: منبع عفونت های باکتریایی می‌توانند از دیگر پرندگان آلوده، آب و غذای کثیف و یا غذای فاسد شده باشد. به طور معمول، مقادیر کمی از باکتری های خطرناک و بیماری زا در دستگاه گوارش پرنده زندگی می‌کنند و آسیب ویژه ای را به همراه ندارند؛ اما در صورت رشد بیش از حد ناشی از عدم عملکرد صحیح دستگاه ایمنی و یا استرس محیطی، باعث ایجاد بیماری شوند. در برخی موارد، استفاده نا به جا از آنتی بیوتیک ها هم می‌تواند محرک رشد باکتری ها شود.
– عفونت های ویروسی: بسیاری از ویروس های پرندگان می‌توانند موجب ایجاد اسهال شوند. البته در بسیاری از مواقع، اسهال یکی از چندین علائم ایجاد شده است و در اکثر مواقع، به تنهایی بروز پیدا نمی‌کند. ویروس ها، بسته به نوعی که دارند، می‌توانند از طریق دیگر پرندگان آلوده به صورت مستقیم انتقال یافته و یا با آب و غذای آلوده و حتی در برخی مواقع، از طریق دست و یا لباس صاحب پرنده انتقال پیدا کنند.
– عفونت های قارچی: مخمر کاندیدا آلبیکنز، از شایع ترین علل اسهال قارچی بوده و اگرچه به صورت طبیعی در فلور گوارشی پرندگان در مقادیر کم وجود دارد، در صورت ایجاد استرس و یا استفاده از آنتی بیوتیک ها، باعث رشد بیش از حد آن ها شود و در پی آن، پرنده دچار اسهال شود.
– عفونت های انگلی: از شایع ترین عفونت های انگلی در پرندگان و خصوصا طوطی سانان، تک یاخته ای به نام ژیاردیا است. ژیاردیا می‌تواند عامل اسهال و کاهش وزن شدید شود و در برخی مواقع، ممکن است به انسان نیز منتقل شود. تریکوموناس نیز دیگر تک یاخته شایعی است که قسمت فوقانی دستگاه گوارش را آلوده کرده و در مواقعی می‌تواند سبب ایجاد اسهال شود. از دیگر عفونت های انگلی با شیوع کمتر، می‌توان هکسیمیتا و کوکسیدیا را نام برد؛ اگرچه عفونت های این چنینی در پرندگان خانگی به ندرت مشاهده می‌شوند. دیگر عوامل انگلی که می‌توان حضور آن ها را عامل اسهال دانست، کرم های دستگاه گوارشی هستند؛ چنین موجوداتی اختصاصی میزبان بوده و به پستانداران، از جمله انسان منتقل نمی‌شوند.
– پاپیلوما کلوآک: همانطور که در متن ذکر شده، پرندگان برای خروج مواد دفعی از کلوآک خود استفاده می‌کنند که در انتهایی ترین بخش دستگاه گوارش قرار گرفته است. پاپیلوما، عارضه ای است که خود را به شکل زگیل در اطراف کلوآک و حتی در برخی مواقع، در دیگر اندام های بدن پرنده نشان می‌دهد. پاپیلوما علاوه بر ایجاد اسهال، می‌تواند سبب عوارض شدید تری همچون سرطان نیز بشود.
– انسداد: تومور های سرطانی و یا اجسام خارجی و تخم ماندگی، می‌توانند باعث ایجاد انسداد در دستگاه گوارش پرنده شوند. این عامل ابتدا خود را به شکل اسهال نشان داده و پس از مدتی، به طور کامل دفع مدفوع توسط پرنده را مختل می‌کند و در صورت بروز، باعث مشکلات حادی می‌شود و نیاز به پیگیری سریع را دارا می‌باشد.
– استفاده از آنتی بیوتیک ها: استفاده بیش از حد یا نا به جا از دارو های آنتی بیوتیک، باعث تغییر در فلور طبیعی دستگاه گوارش پرنده شده که می‌تواند منجر به بروز اسهال شود.
– دیگر عوامل ایجاد کننده اسهال می‌توانند شامل مسمومیت، تومور های سرطانی، استرس محیطی، مشکلات متابولیک (مانند بیماری های کبدی، کلیوی و دیابت)، تغییر در رژیم غذایی و اشکال در هضم غذا به عات مشکلات کبدی و پانکراسی باشند.

آیا مدفوع آبکی همیشه نشانه اسهال است؟

پرسشی که قصد در پاسخ دادن به آن داریم، در بسیاری از اوقات باعث نگرانی بی دلیل افرادی می‌شود که از پرنده های زینتی در منزل خود نگهداری می‌کنند. اسهال در پستانداران به سبب تفاوت در محل دفع ادرار و مدفوع، شکل مشخصی دارد اما در طوطی سانان و دیگر پرندگان به علت آن که دفع ادرار و مدفوع از یک نقطه به نام کلوآک صورت می‌گیرد، در صورتی که پرنده مایعات زیادی مصرف کند باعث به اشتباه انداختن صاحب خود شده و تصور بر این می‌رود که دچار عارضه اسهال شده است.

چگونه میتوان اسهال و پلی‌اوری را از هم تشخیص داد؟

برای تشخیص تفاوت این دو، ابتدا نیاز است تا بدانیم که مدفوع طوطی سانان از سه بخش تشکیل شده است: بخش سبز تا قهوه ای رنگ که مدفوع را شامل می‌شود و از دستگاه گوارش دفع می‌شود، بخش سفید رنگ که شامل اسید اوریک بوده که ترکیب سمی نیتروژنی است که پرندگان دفع می‌کنند و در نهایت، بخش آبکی و شفاف که ادرار را تشکیل می‌دهد.

هنگام وقوع پدیده پلی‌اوری، پرنده به علت استفاده از آب زیاد نیاز به دفع بیشتر نیز دارد، به همین دلیل حجم بخش آبکی مواد دفعی بالاتر رفته و حالتی شبیه به اسهال را به آن می‌دهد. اما نکته حائز اهمیت هنگام مشاهده این اتفاق، این است که مدفوع گوارشی (همان بخش سبز تا قهوه ای رنگ که پیش تر در مورد آن صحبت کردیم) هنوز به صورت جامد مشاهده می‌شود. در صورتی که وقتی پرنده دچار اسهال می‌شود، بخش جامد مواد دفعی نیز آبکی شده و حالتی «هم زده» را پیدا می‌کند.