بیماری پر و منقار طوطی ها (Psittacine Beak and Feather Disease) که به اختصار PBFD خطاب می‌شود، نام اصلی این بیماری بوده اما در فرهنگ عامیانه، اسامی متفاوتی از قبیل ایدز پرندگان و فساد پر نیز به آن نسبت داده می‌شود. عامل این بیماری، نوعی ویروس از خانواده سیرکوویریده بوده که مسئول آسیب به پر، منقار، ناخن و سیستم ایمنی پرنده های آلوده است.
بیماری پر و منقار طوطی ها برای اولین بار در دهه ۱۹۷۰ در کاکادو های استرالیایی کشف شد اما امروزه مشخص شده که می‌تواند بیش از ۵۰ گونه از طوطی سانان را آلوده کند. اگرچه این بیماری بیشتر طوطی سانان دنیای قدیم را درگیر کند، اما اخیرا در برخی گونه های طوطی سانان دنیای جدید نیز گزارش از ابتلا به PBFD مانند ماکائو اسکارلت و برخی گونه های طوطی آمازون مثل آمازون پیشانی آبی ثبت شده است. از شایع ترین قربانیان این بیماری ویروسی می‌توان به کاکادو ها و عروس هلندی، کاسکو، طوطی برزیلی، مرغ عشق، لوری ها و لوریکیت ها و اکلکتوس اشاره کرد.
انواع PBFD در پرندگان
فوق حاد
نوع فوق حاد ایدز پرندگان بیشتر در جوجه هایی که تازه از تخم بیرون آمده اند ایجاد می‌شود. علائم بالینی معمولا به علت عفونت های باکتریایی ثانویه و توکسین های آن ها در سیستم گردش خون، پنومونی تنفسی، عفونت در روده ها که ایجاد اسهال می‌کند و برگرداندن غذا از چینه دان به علت توقف حرکات دستگاه گوارش بوده که باعث کاهش وزن شدید و در نهایت مرگ می‌شود.
شناسایی عامل بیماری در صورت عدم نمونه گیری بافتی پس از مرگ مشکل بوده، زیرا پرنده پیش از آن که رشد نامتناسب پر های خود را بروز دهد از تلف می‌شود. علائم بالینی به سرعت بروز پیدا می‌کنند و پرنده مبتلا شده تنها چند ساعت پیش از مرگ خود دوام می‌آورد.
حاد
نوع حاد بیماری PBFD در پرندگانی جوانی که به تازگی شروع به در درآوردن می‌کنند، اتفاق می‌افتد. علائم بالینی این نوع از بیماری را معمولا در سنین ۲ ماه تا ۳ سالگی می‌توان یافت. این علائم ابتدا به صورت افسردگی چند روزه شروع شده و سپس شکل طبیعی پر ها از دست می‌رود و پرنده به صورت غیرطبیعی وارد مرحله پرریزی می‌شود. برخی از طوطی ها ممکن است یک الی دو هفته پس از بروز این علائم تلف شوند.
مزمن
نوع مزمن این بیماری معمولا در سنین بلوغ خود را نشان داده که حتی می‌تواند تا ۲۰ سالگی پرنده باشد. شیوه بروز علائم با رشد پر های غیرطبیعی بدون قرینگی بوده که بعد از هر پرریزی متوالی خود را نشان می‌دهند. این اتفاق ممکن است در اولین پرریزی پس از آلودگی تا ۶ ماه پس از آن باشد.
پر های کوتاه، چماقی شکل، با پیچش های غیرطبیعی در این پرندگان یافت می‌شود. چنین تغییراتی در صورتی بروز می‌یابند که پرنده بتواند مرحله حاد بیماری را با موفقیت پشت سر بگذارد. برخی از طوطی های آلوده در صورت تلف نشدن، ممکن است به کچلی مبتلا شوند. در صورت گذر زمان طولانی تر و پس از طی شدن مراحل تغییرات پر ها، عارضه های مختلفی در رشد منقار نیز بروز پیدا می‌کنند.
برخی از این پرندگان، می‌توانند ناقل بیماری باشند و تعدادی دیگر نیز در صورت سرکوب موفقیت آمیز آن، به ایمنی در مقابل این ویروس دست پیدا کنند که توانایی انتقال افقی ایمنی به جوجه های خود را نیز دارا خواهند بود.
پرندگان آلوده ممکن است تا سال ها پس از ابتلا به PBFD یا ایدز پرندگان زندگی کنند و تنها پس ابتلا به عفونت های ثانویه ویروسی، باکتریایی، قارچی و انگلی تلف شوند. اصلی ترین علائم ابتلا به نوع مزمن این بیماری شامل افسردگی، افزایش تعداد گلبول های سفید در خون، برگرداندن غذا، کاهش وزن شدید، اسهال، پنومونی تنفسی، از دست دادن پر ها، ضعف و مرگ هستند. به علت آسیب به سیستم ایمنی، ممکن است پرنده ماه ها یا سال ها پس از آلودگی و پیش از آن که تغییرات قابل توجه در پر ها قابل تشخیص شوند، از دست برود.
علائم ابتلا به PBFD در طوطی
علائم بالینی معمولا در این بخش ها خود را نشان می‌دهند:
– پر: پر های کوتاه، تیز، غیرطبیعی، ضعیف و آسیب پذیر که به سادگی می‌شکنند و خون ریزی دارند. این عامل باعث کاهش شدید پودر پر شده و ممکن است سبب از دست رفتن رنگدانه های پر ها به صورت غیر قرینه نیز بشود.
– پوست: پوست پر از زخم، فلس مانند، ضخیم، مرطوب، عفونت پوستی و از دست دادن توانایی کنترل دمای بدن
– منقار: ابتدا براق و سپس مات، شکننده و غیرطبیعی
– ناخن: شکننده و غیرطبیعی
– اندام های داخلی: ناتوانی سیستم ایمنی در ارگان های تیموس، بورس فابریسیوس و مغز استخوان خود را نشان می‌دهد.
دلایل ابتلا به PBFD در طوطی سانان
عامل ویروسی ایجاد کننده ایدز پرندگان، نوعی سیرکوویروس بوده که دارای شکل دایره وار است. این عامل یکی از کوچک ترین ویروس های شناخته شده است و دارای مقاومت بسیار بالایی در مقابل عوامل محیطی بوده که طول عمر آن را در محیط تا ۱۸ ماه برساند؛ این ویروس در برخی موارد می‌تواند در لانه پرندگان تا سال ها دوام بیاورد. از آن جایی که این ویروس به ندرت دچار جهش یا موتاسیون می‌شود، واریانت های زیادی از آن وجود ندارند.
عامل ویروسی ایجاد کننده PBFD در طوطی سانان از طریق ارتباط مستقیم پرنده سالم با پرنده آلوده و یا از طریق انتقال محیطی با آب و غذای آلوده است. سوراخ های بینی، دهان و کلوآک (مخرج پرنده) راه های اصلی انتقال بیماری هستند. این بیماری می‌تواند از طریق ترشحات چینه دانی پدر و مادر به جوجه ها نیز انتقال یابد. همچنین، ذرات پودر پر، مدفوع و پوست نیز می‌توانند سبب انتقال بیماری شوند.
متخصص پرندگان چگونه می‌تواند PBFD را تشخیص دهد؟
آزمایش مورد استفاده برای تشخیص قطعی این بیماری، استفاده از نمونه خون، پر، پوست از پرنده زنده و یا اندام های داخلی پرندگان تلف شده برای استخراج DNA و انجام آزمایش PCR است. نتیجه این آزمایش به ندرت اشتباه می‌شود و در اکثر مواقع، قابل اعتماد ترین روش تشخیصی است.
درمان PBFD در طوطی سانان چگونه است؟
بیماری PBFD، یک بیماری کشنده است. برای کنترل و درمان آن هیچ داروی خاصی وجود ندارد و به همین دلیل، جلوگیری از ابتلا مهم ترین قدم در حفظ سلامت پرنده است. برخی از پرندگان مبتلا به این بیماری ممکن است تا ماه ها و یا حتی سال ها به زندگی خود ادامه دهند اما در نهایت در مقابل عفونت های ثانویه ناشی از ضعف سیستم ایمنی، تلف می‌شوند. صاحبان طوطی های مبتلا به PBFD می‌توانند با رعایت برخی موارد به حفظ پرنده خود کمک کنند.
رعایت بهداشت و پاکیزگی محیط عامل بسیار مهمی است، زیرا بسیاری از ضدعفونی کننده ها توانایی از بین بردن ویروس عامل PBFD را ندارند. به همین جهت، تمیزکاری منظم با ضدعفونی کننده های موثر امری بسیار ضروری است. عدم نگهداری پرنده در محیط های استرس زا نیز بسیار مهم است، زیرا استرس می‌تواند باعث تضعیف بیشتر سیستم ایمنی شود. پرندگان آلوده نیز می‌بایست در قرنطینه زندگی کرده تا بیماری به بقیه طوطی ها منتقل نکنند.
مکمل های ویتامینی، مواد معدنی و پروبیوتیک برای کمک به سیستم ایمنی پرنده می‌تواند کمک شایانی کرده و در هنگام آلودگی پرنده به عوامل عفونی ثانویه، داروهای آنتی بیوتیک ضد باکتری و ضد قارچ های خوراکی نیز در مواقع نیاز توسط دامپزشک متخصص باید مصرف گردند.
به جهت شباهت این بیماری در امر تضعیف سیستم ایمنی به ویروس HIV در انسان، نام ایدز پرندگان به آن اختصاص داده شده است و به همین دلیل، تغذیه مناسب، استرس محیطی کم و مکمل ها به شدت توصیه می‌شوند.
پاسخ به سوالات متداول در رابطه با PBFD در طوطی سانان
آیا PBFD درمان می‌شود؟
خیر. این بیماری هیچ درمان قطعی نداشته و بسیار کشنده است.
پرندگان آلوده به PBFD چقدر زنده می‌مانند؟
طوطی مبتلا به PBFD ممکن است ماه ها و یا سال ها به زندگی خود ادامه دهد.
علائم اولیه آلودگی به PBFD چیست؟
اولین علائم نشان دهنده ابتلای پرنده به بیماری PBFD شامل افسردگی، ضعف، لاغری شدید، بی اشتهایی، کاهش وزن، برگرداندن غذا، کاهش سلول های خونی، و اسهال موکوسی (چسبناک) هستند. پر ها ممکن است به سادگی بیافتند، شکننده شوند، خون ریزی بدهند و رشد غیر طبیعی و بدون قرینه خود را پس از هر پرریزی متوالی نشان دهند.
بیماری PBFD چقدر مسری است؟
این بیماری می‌تواند به راحتی از طریق پرنده به پرنده، والد به جوجه و یا از محیط به پرنده انتقال یابد و بسیار مسری است.
